U savremenim pravnim i političkim sistemima lokalna samouprava jeste vlast u lokalnim zajednicama koju organizuju i vrše stanovnici, odnosno građani i građanke tih zajednica. To znači da sva suverenost, tj. sva vlast potiče od građana i da oni odlučuju samostalno ili preko svojih predstavnika, i upravljaju lokalnim poslovima koji su od značaja za zajednicu: uređenje naselja, ulica i puteva, lokalni ekonomski razvoj, primarna zdravstvena zaštita, obrazovanje, turizam itd.
U našoj državi državna uprava funkcioniše sasvim suprotno, rukovođena je isključivo partijskim interesima i postavljenjima nestručnih ljudi na rukovodeće funkcije. Uporedo sa ovim problemom, drugi jednako veliki problem jeste centralizacija državne uprave. To se najbolje može videti na primeru centralizacije Beograda u odnosu na 17 opština koje obuhvata.
Grad Beograd je lokalna samouprava, te zadržava nadležnosti propisane Zakonom o lokalnoj samoupravi, dok gradske opštine kao takve nemaju status lokalnih samouprava, i samim tim im je i Statutom grada sužen opseg nadležnosti, što direktno pogađa kvalitet života njihovih građana.
Ovako to izgleda na primeru budžeta grada Beograda u odnosu prema budžetima gradskih opština, kada je u pitanju raspodela prihoda:
Budžet grada Beograda iznosi oko 830 miliona evra, a budžet svih 17 gradskih opština je oko 110 milona evra. Tu spadaju gradske opštine: Novi Beograd, Čukarica, Rakovica, Stari grad, Savski venac, Vračar, Zvezdara, Voždovac, Palilula, Zemun, Surčin, Lazarevac, Obrenovac, Mladenovac, Sopot, Barajevo i Grocka.
Vlast u Beogradu, bez ikakvog reda i pravila, raspoređuje prihode između grada i gradskih opština tako što po sopstvenom nahođenju i želji izračuna koliko kojoj opštini želi opredeliti prihoda, i zatim podešava procente njihove raspodele. Tako, recimo, gradska opština Sopot, u procentu od 100% dobija prihode od poreza na imovinu, poreza na zarade i od samostalnih delatnosti koji se na opštini ubiraju, dok sa druge strane ti prihodi u GO Novi Beograd su od poreza na imovinu svega 6%, od zarada 4,7% i samostalne delatnosti 2%. Gradska opština Čukarica od grada dobija 19% od ukupno ubiranih poreza na imovinu, 12,2% od zarada, i 3% od poreza samostalnih delatnosti.
Dakle, bez ikakvog reda prihodi se raspodeljuju od Grada ka gradskim opštinama, zavisno od slobodne volje političkih funkcionera, što je krajnje nepravično i neodgovorno. Jedan od razloga ovakve raspodele stoji i u činjenici koliku političku snagu vladajuća stranka koja je na vlasti ima na određenoj opštini, pa ako je ta snaga slabija, onda se opredeljuju veći prihodi, ne bi li zadobili veću podršku građana na izborima. Ovo je klasična zloupotreba budžetskih sredstava grada na štetu građana.
Za posledicu ovakve nepravilne raspodele imamo i to da GO Sopot ubira 4,6 miliona, pripadne joj 4,4 miliona dinara, dok GO Novi Beograd, iako ubira od poreza 113 miliona dinara, dobija svega 5,2 miliona dinara. Gradska opština Čukarica na godišnjem nivou ubira od poreza i doprinosa 63 miliona dinara, a pripadne joj samo 5,6 miliona dinara.
Grad Beograd, sa svojim budžetom koji je skoro osam puta veći od budžeta svih 17 gradskih opština zajedno, ponaša se potpuno centralistički, a s druge strane i veoma rasipnički tako što, na primer, baca novac na izgradnju muzičke fontane, jarbola, novogodišnju rasvetu od oktobra do aprila, umesto izgradnje kanalizacije u rubnim delovima gotovo svih opština, izgradnje vrtića, ili obezbeđivanjem besplatnih udžbenika za sve učenike u Beogradu.
Iz perspektive odbornika u SO Čukarica mogu posvedočiti o odsustvu razvoja opštine koja broji gotovo 200.000 stanovnika, i pored nestručnog rukovodstva, ima i sužen krug nadležnosti i budžet zavistan od milosti Grada.
Često se na sednicama skupštine opštine govori da su sredstva u budžetu ograničena, te da nema sredstava za realizaciju potrebnih programskih aktivnosti i projekata, a koji su neophodni za razvoj opštine. Tako, recimo, za izgradnju vrtića ili fiskulturnih sala u osnovnim školama u rubnim delovima opštine – Sremčici, Ostružnici, Umci, nadležan je grad, dok se nadležnosti opštine završavaju na nivou tekućeg održavanja zgrada, odnosno, popravke krova, fasade i sl. U nadležnosti grada su i izgradnja i uređenje parkova. Tako uzak okvir nadležnosti često služi opštinarima kao dobar alibi za slabe rezultate, nerešene probleme i staganciju u razvoju opštine.
Nadležnosti koje pripadaju gradskim opštinama nisu jasno definisane, pa su neretko opštinske službe u raskoraku pri donošenju odluka ili upućivanju na dalju nadležnost.
S druge strane, česte su i situacije da nadležnost postoji, ali ih opštinski organi ne ispunjavaju. Tako, i pored činjenice da je opština Čukarica nadležna i da ima četiri zaposlena lica koja su obučena i poseduju odgovarajuće sertifikate za apliciranje i dobijanje sredstava iz EU fondova, nijedan takav projekat nije izrađen niti realizovan do danas.
U situaciji kada nadležni u GO Čukarica (a ništa bolja situacija nije ni u drugim gradskim opštinama), ne ispunjavaju ni poslove koji jesu u njihovoj nadležnosti, svako dodatno umanjenje nadležnosti i dalja centralizacija grada ka gradskim opštinama je pogubna po interes i dobrobit građana.
Veoma je važno da građani prepoznaju značaj decentralizacije gradske uprave. Sa povećanjem broja javnih poslova, povećana je i potreba da se poslovi koje obavljaju različiti akteri javne vlasti, što više približe njenim korisnicima, odnosno, obveznicima. Gradske opštine kao manje lokalne zajednice su bliže stanovnicima koji žive na njenoj teritoriji i najbolje prepoznaju njihove potrebe i probleme, te će ih brže, bolje i efikasnije rešavati. Takođe, u manjim lokalnim zajednicama moguć je veći uticaj građana na odluke lokalnih predstavničkih tela. Građanima je lakše da svoja prava iz oblasti socijalne i zdravstvene zaštite, obrazovanja, ostvaruju u mestu u kome žive.
Za ovakvo funkcionisanje lokalnih zajednica neophodan uslov jeste prenos nadležnosti sa grada na gradske opštine koji mora biti praćen prenosom finansijskih sredstava, odnosno, potrebnim nivoom sredstava u budžetu. Na taj način bi se postiglo da svaki problem koji postoji u lokalnoj zajednici bude blagovremeno i rešen, te bi tako, recimo, kod konstatovanja nedostatka vrtića, gradska opština mogla odmah da reaguje i izgradnjom novih kapaciteta, bez čekanja na odluke i sredstva gradske vlasti.
Dosta je bilo će decentralizovati Beograd. To smo i definisali u našem Programu od 20 tačaka za Beograd. Jasno ćemo definisati nadležnosti koje prirodno pripadaju gradu, i one koje pripadaju gradskim opštinama. Nadležnosti koje pripadaju opštinskom nivou treba preneti sa grada na opštine. Jasno ćemo definisati pravila podele poreskih prihoda između grada i gradskih opština, tako da će svi poreski prihodi pripadati opštini. Opštine će biti nadležne za sve ono što je usmereno ka kvalitetnijem životu njenih stanovnika. Vrtići, osnovne škole, domovi zdravlja i parkovi biće u potpunosti u nadležnosti opština. Uvešćemo merila uspeha rada gradskih opština. Istovremeno, smanjićemo broj odbornika u skupštinama opštine grada i gradskih opština u cilju efikasnijeg rada.
Grad će biti nadležan za nadzor nad radom opština, kao i za sve usluge usmerene ka svim građanima Beograda. Grad će biti nadležan za srednje škole, pozorišta, dok će opštine plaćati te usluge prema korisnicima. Gradska javna preduzeća pružaće usluge opštinama, kao što su usluge gradskog prevoza, komunalne usluge, grejanje itd.
Dosta je bilo će uvesti red u gradsku upravu, kako bi gradske i opštinske službe nesmetano funkcionisale i bile u službi i bliže građanima, što i jeste svrha njihovog postojanja.
Biljana Andrić
Dosta je bilo Čukarica
Odličan članak. Poreski sistem – i naplate i raspodele je nakaradan u našoj zemlji. To važi i za poreze na dohodak, kao i za poreze na imovinu i ostale od kojih prihoduje grad, a koji se – kako navodi Biljana, raspodeljuju bez ikakvog reda. Poreski sistem je u osnovi naših ekonomskih problema.