In memoriam – Bernardo Bertoluči

U Italiji je danas nakon duge i teške bolesti preminuo čuveni italijanski filmski reditelj, scenarista i producent, Bernardo Bertoluči, dobitnik oskara 1987. za film “Poslednji kineski car”, venecijanskog Zlatnog lava (2007) i kanske Zlatne palme za karijeru (2011).

Nakon studija književnosti na univerzitetu u Rimu, Bertoluči je prve korake u svetu filma načinio 1961. kao pomoćnik režije na filmskom prvencu Pjer Paola Pazolinija, što će ostaviti duboki trag u njegovom potonjem umetničkom sazrevanju.

Celoklupna Bertolučijeva kinematografija je oduvek odisala politički angažovanim notama, već od ranih radova kao što su “Konformista” iz 1970. po istoimenoj knjizi Alberta Moravije sa Žan-Luijem Trintinjanom i Stefanijom Sandreli, “Poslednji tango u Parizu” iz 1972. sa Marlonom Brandom i Marijom Šnajder, te “XX vek” iz 1976. kao epski prikaz Italije u periodu između fašizma i komunizma sa Robertom De Nirom, Žerardom Depardjeom, Donaldom Saterlendom i Bartom Lankasterom.

Iako su eksplicitne erotske scene i trasgresija u filmu Poslednji tango u Parizu bile samo Bertolučijeva neposredna aluzija na mogući odgovor dvoje izgubljenih duša u sveopštem društvenom i političkom konformizmu, Vrhovni kasacioni sud Italije je 1976. naložio spaljivanje originala i svih kopija filmske trake, a samog Bertolučija pravosnažno osudio na izdržavanje četvoromesečne kazne zatvora i gubitak svih političkih prava u periodu od pet godina zbog nanete uvrede javnom redu i moralu.

Tokom osamedestih i devedesetih godina će usledeti kolosalne filmske sage poput “Poslednjeg kineskog cara” iz 1987. za kojeg će dobiti Oskara za najbolji film i najbolju režiju, “Čaj u pustinji” iz 1990. sa Džonom Malkovičem, “Mali Buda” iz 1993. sa Kianom Rivsom i “Ukradena lepota” iz 1996. sa Liv Tajler i Džeremijem Ajronsom.

Kao vrstan poznavalac bogatog filmskog arhiva u posedu Jugoslovenske kinoteke, Bertoluči je u vreme NATO bombardovanja 1999. uputio apel svetskoj javnosti da ima na umu da “tamo negde dole bombarduju i jedan od najznačajnijih svetskih filmskih arhiva koji čuva istoriju sveta”. Tada su, da podsetimo, filmovi iz Jugoslovenske kinoteke premešteni u Istorijski arhiv Beograda u Bubanj Potoku, pa je nakon njegovog raketiranja spasavanje 80.000 filmskih traka trajalo mesecima.

Na česta pitanja novinara da li je vernik, Bertoluči je uvek uz osmeh citirao svog španskog kolegu Bunjuela: “Ateista sam, Bogu hvala!”